اولین استفاده از آنتی بیوتیکها به 600–500 سال قبل از میلاد برمیگردد که چینیها از شیره کپک زده لوبیای شور برای درمان عفونتها استفاده کردند. اولین کسی که برای توجیه ماهیت رقابتی جوامع بیولوژیک که در آن فقط قویترین و اصلحترین، زنده میماند اصطلاح آنتی بیوز را بکار برد، ویلمین در سال 1889 بود، اما چند سال بعد برای آنتاگونیسم میکروارگانیسمها نیز مورد استفاده قرار گرفت.
اولین ماده آنتی بیوتیک به طور اتفاقی در سال 1928 توسط الکساندر فلمینگ در ماده مترشحه توسط قارچ پنیسیلیوم نوتاتوم کشف شد. بعد از فلمینگ دانشمندان دیگر نیز دست بکار شدند و آنتی بیوتیکهای دیگری همچون تتراسایکلین، استرپتومایسین و سفالوسپورینها را کشف کردند. پس از شناسایی ساختار این مواد توسط شیمیدانها و ایجاد تغییرات در آنها انواع صناعی آنتیبیوتیکها با اثر بخشی بیشتر و ثبات شیمیایی بیشتر تولید شدند.
تاثیرات منفی آنتی بیوتیک ها را بشناسید
بعضی از کارشناسان بر این باورند که آنتی بیوتیکها با مختل کردن فعالیت های حیاتی باکتری ها سبب نابودی آن ها می شوند، این فعالیت ها شامل تولید مثل، تغذیه و تکثیر است. نکته مهمی که در اینجا اشاره به آن خالی از لطف نیست، عدم شناخت مناسب مردم از این دارو هاست که به ویژه در کشور ما و در بین عوام از این گروه داروئی با نام چرک خشک کن استفاده می شود که بار معنائی مثبتی داشته و سبب می شود تا مردم بدون واهمه و ترس از تاثیرات جانبی آن، اقدام به مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک کنند.
آنتی بیوتیک یک واژه لاتین بوده که ترجمه لغت به لغت آن معادل " ضد حیات" یا "نابود کننده حیات" است. اما در حقیقت این دارو علاوه بر تاثیرات مثبتی که دارد می تواند اثرات منفی و جانبی بسیاری در کوتاه مدت و دراز مدت نیز بر بدن انسان داشته و مشکلاتی جدی را ایجاد کند. لازم به ذکر است که در بدن انسان میلیون ها باکتری مفید وجود دارند که بیشتر آنها در سیستم گوارش قرار گرفته و فرایند هضم غذا را آسان می کنند. یکی از کوچکترین تاثیرات منفی استفاده ناصحیح از آنتی بیوتیک ها، نابود شدن این کلنی های حیاتی باکتری در بدن است.
مقاومت آنتی بیوتیکی مهمترین معضل بهداشتی جهان امروز
آنتی بیوتیکها با از بین بردن باکتریها باعث نابودی بیماریها میشوند، اما گاهی وقتها باکتریها آنقدر قوی می شوند که آنتی بیوتیکها کافی نیستند، در این موارد اصطلاحا میگویند باکتری دچار مقاومت آنتی بیوتیکی شده و سخت تر کشته یا متوقف میشوند.
مقاومت آنتی بیوتیکی که در بالا توضیح داده شد یکی از مهمترین معضلات بهداشتی جامعه امروز است،که دلیل عمده آن مصرف نابجای آنتی بیوتیک است که باعث بی تاثیر شدن این داروها شده اند.
وقتی آنتی بیوتیکها تاثیر خود را از دست بدهند مشکلات زیادی از جمله طولانی تر شدن بیماری، پیچیده ترشدن بیماری، حضور طولانی در بیمارستان، مراجعه متعدد به پزشک و نیاز به داروهای گرانتر و سمی تر برای بیمار ایجاد میشود. حتی ممکن است بیمار دچار عفونت های مقاومی شود که در نهایت به مرگش بینجامد.
این امر نه تنها به بیمار بلکه به اطرافیان و جامعه نیز آسیب میزند چرا که باکتریهایی که در بدن بیمار قوی شدهاند به سرعت در جامعه پخش شده و سلامت افراد را به خطر میاندازند.
راههای شکست مقاومت باکتری ها در برابر آنتی بیوتیک
حالا که متوجه این موضوع شدیم که استفاده بیش از حد یا نادرست از آنتی بیوتیکها باعث افزایش مقامت باکتریها شده و باعث از بین رفتن سلامت جامعه میشود بهتر است با راههای مقابله با این موضوع آشنا شویم:
1- در صورت داشتن بیماری ویروسی از پزشک تقاضای آنتی بیوتیک نکنید و پزشک را برای تجویز آنتی بیوتیک تحت فشار قرار ندهید.
2- دوره درمان را حتی در صورت بهبودی کامل کنید٬ در غیر اینصورت باکتری ها بطور کامل از بین نمیروند و باکتریهای باقیمانده باعث عفونت مجدد میشوند که ممکن است این بار مقاوم شده و دیگر به آنتی بیوتیکها جواب ندهند.
3- داروهای باقیمانده را دور بریزید و برای روز مبادا ذخیره نکنید٬ زیرا آنتی بیوتیک تجویزی روی همان عفونت بخصوص مؤثر و صرفاً برای شما در آن ایام تجویز شده است.
4- دارو را در ساعات معین شده توسط پزشک یا داروساز مصرف کنید. آنتی بیوتیک زمانی مؤثر خواهد بود که بطور منظم مصرف شود.
5- آنتی بیوتیکهای خود را به دیگران پیشنهاد نکنید حتی اگر علایم شما یکسان باشد٬ زیرا ممکن است برای بیماری آنها مناسب نباشد. دریافت داروی اشتباه ممکن است درمان صحیح را به تاخیر بیندازد و باکتریها در این فاصله تکثیر پیدا کنند.
6- در مورد نحوه مصرف صحیح آنتی بیوتیکها با پزشک یا داروساز مشاوره کنید. مصرف نادرست آنها میتواند جذب آنها را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش یا حذف اثر آنها شود.
7- در صورت فراموش کردن دوز مصرفی یا اشتباه در مصرف با پزشک یا داروساز مشاوره کنید.
عوارض جانبی آنتی بیوتیکها
قسمت عمده عوارض جانبی آنتی بیوتیکها مربوط به ناراحتیهای ملایم گوارشی٬ تهوع٬ اسهال یا مدفوع نرم است. اما با این حال در بعضی موارد آنتی بیوتیکها ممکن است باعث حساسیت به نور آفتاب شوند.
بعد از مصرف آنتی بیوتیک درصورت داشتن عوارضی چون استفراغ ، اسهال آبکی شدید، دردهای شکمی شدید، پلاکهای سفید بر روی زبان ، وجود ترشح یا خارش واژن ( ناحیه تناسلی خانمها) با پزشک تماس بگیرید.
واکنش های حساسیتی آنتی بیوتیک ها
بعضی افراد به بعضی گروههای آنتی بیوتیکها (عمدتاً گروه پنی سیلین ها) حساسیت دارند، در این صورت پزشک در صورت آگاهی، آنتی بیوتیک آن گروه را تجویز نخواهد کرد. علائم حساسیت شامل جوشهای ریز قرمز، خارش، کهیر٬ ورم لب، صورت و زبان و موارد شدیدتر مثل سختی در تنفس و کاهش فشار خون است.
در خانمها ٬ علاوه بر موارد فوق باید به نکات زیر توجه شود:
1- ممکن است مصرف آنتی بیوتیک منجر به عفونت قارچی واژن شود٬ علت این مساله این است که در اثر مصرف این داروها٬ باکتریهای معمول که در واژن زندگی می کنند٬ کشته میشوند و در نتیجه قارچ بسرعت رشد میکند. علائم؛ شامل یکی یا بیشتر از این حالتهاست: خارش ٬ سوزش ٬ درد در زمان نزدیکی و ترشحات واژن.
2- آنتی بیوتیک ممکن است باعث شود تاثیر قرصهای خوراکی جلوگیری از بارداری کم شود چه بسا در طول دوره درمان با آنتی بیوتیک استفاده از روشهای دیگر ضد بارداری لازم باشد که در این موارد باید از داروساز یا پزشک مشاوره بگیرید.
3 - درخانمهای باردار٬ بعضی آنتی بیوتیکها میتوانند از جفت عبور کنند و به جنین صدمه برسانند.
منبع: آنا