تمایلات ضدّ روسی در ارمنستان در حال اوج‌گیری است. دو عامل اصلی این روند یکی تشدید اخیر تنش‌ها میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در قره‌باغ و انفجار مرگبار در یک مرکز خرید در ایروان است.  

انفجار مرکز خرید سورمالو

۱۷ اوت، سفارت روسیه طی یادداشت رسمی به وزرات‌ خارجهٔ ارمنستان از این کشور خواست تا به «روایت‌های نادرست» در مورد دخالت روسیه در انفجار مرکز خرید سورمالو در رسانه‌های ارمنستان پایان دهد.

در این یادداشت اشاره‌ای به هیچ گروه یا حزب سیاسی ارمنستان که چنین اتهاماتی به روسیه وارد کرده نشده است اما تحلیل‌گر سیاسی روسیه، سرگئی مارکدونوف به  جنبش دموکراتیک (ان‌دی‌پی) که پیش از این به گروه ساسنا تسریر معروف بودند اشاره می‌کند.

به‌نظر می‌رسد اشاره به  گفتهٔ واهه گاسپاریان عضو شورای ان‌دی‌پی باشد که «روسیه تلاش می‌کند تا فضای ترس و وحشت در میان مردم ارمنستان ایجاد کند تا از ارمنستان امتیاز‌های سیاسی بگیرد، در ماجرای قره‌باغ و انفجار سورمالو نقش استعمارگرانهٔ این کشور مشهود است».

اما گاسپاریان اتهام‌زنی به روسیه را رد کرد. 

مارکدونوف می‌گوید مسکو از اینکه دولت ارمنستان «واکنش مناسبی» به ادعا‌های ان‌دی‌پی نشان نداده ناراضی است. ان‌پی‌دی گروه سیاسی کوچکی در ارمنستان است که هیچ نماینده‌ای در مجلس این کشور ندارد.

هراپاراک، روزنامهٔ مخالف دولت نوشت که سکوت دولت «این حس را ایجاد می‌کند که مقامات کشور از نظریه‌های ارائه‌شدهٔ ان‌دی‌پی رضایت دارند».

یک منبع ناشناس در وزارت امور‌خارجهٔ ارمنستان به این روزنامه می‌گوید روسیه با اهمیت دادن به سخنان نمایندهٔ ان‌دی‌پی بر نقش این کشور در انفجار ارمنستان صحه می‌گذارد.

این منبع گفت: «ماجرای سورمالو فقط بهانه‌ای بود تا مسکو نشان دهد دیگرمقامات دولت ارمنستان را همسو با خود نمی‌بیند. به‌علاوه آنها به صراحت از ارمنستان می‌خواهند تا موضع خود را مشخص کند که با روسیه است یا با غرب».

به گفتهٔ سخنگوی وزرات‌خارجهٔ ارمنستان، واهان هونانیان، این کشور پاسخ یادداشت روسیه را ارسال کرده اما از ارائهٔ توضیحات بیشتر خودداری کرد.    

قره‌باغ

جمهوری آذربایجان در تلاش  برای بازپسگیری مناطق بیشتری از بخش ارمنی‌نشین قره‌باغ  پس از پیروزی در جنگ سال ۲۰۲۰ است که باعث تشدید نارضایتی ارمنستان از روسیه شده است که دارای ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح مستقر در منطقه است.

تازه‌ترین درگیری‌ها در اوائل اوت یک بار دیگر نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان را بر آن داشت تا خواستار «روشن‌ شدن وضعیت مأموریت نیرو‌های پاسدار صلح روسیه» در منطقه شود.

برخی رسانه ها در ارمنستان مسکو را متهم کردند که پشت سر ایروان با آنکارا و باکو مذاکره می‌کند.

دیوید گریگوریان، خبرنگار، اشاره می‌کند به تازگی به گفتهٔ یک مقام بلند‌پایهٔ ترکیه، مسکو در حال مذاکرات گسترده برای گشایش کریدور موسوم به زنگه‌زور است، مسیر ارتباطی میان جمهوری آذربایجان و نخجوان که از طریق جنوب ارمنستان به ترکیه می‌رسد.

این خبرنگار می‌گوید: «طرف ارمنستانی در مذاکرات در مورد خاک خود مشارکت ندارد. این کرملین است که تصمیم می‌گیرد چه مناطقی از ارمنستان را در اختیار چه کسی بگذارد».

شکایت اخیر سفارت روسیه نشانگر آن است که «ارمنستان از واگذاری چیزی به روسیه امتناع کرده است و روسیه آن را تحمل نخواهد کرد».

کانال تلگرام باگرامیان ۲۶ که از طرفداران دولت پاشینیان است مسکو را متهم کرده است که در توافقات میان ارمنستان و مسکو در تلاش است تا با آنکارا و باکو بر سر منطقهٔ جدایی‌طلب قره‌باغ و کریدور موسوم به زنگه‌زور به توافق برسد. این کانال می‌گوید: «مقامات باید نام افراد دخیل در این توافق که به بهای نابودی ارمنستان تمام می‌شود اعلام کنند تا جامعه بداند با چه کسانی طرف است».

در ضمن، سرگئی مارکدونوف می‌گوید ارمنستان «انتظارات بیش‌ازحدی»از روسیه دارد که مسکو قادر به انجام آنها نیست چون در شرایط رویارویی با غرب در اوکراین امکان متشنج کردن روابطش با آنکارا و باکو را ندارد. 

تظاهرات ضد روسیه در ایروان

مقامات ارمنستان که محتاطانه تلاش کردند در جنگ روسیه و اوکراین بی‌طرف بمانند در روز ۲۴ اوت در مرکز شهر ایروان شاهد تظاهرات ضدَ روسیه در حمایت از اوکراین بودند که با وجود مجوز رسمی، پلیس اجتماع‌کنندگان را پراکنده و معترضان را دستگیر کرد.

به گزارش رسانه‌ها این راهپیمایی اعتراضی را شاخهٔ ایروان کمیتهٔ ضدّ‌جنگ روسیه (آرک) برپا کرده بود که به گفتهٔ رسانه‌های روسیه و طرفدار روسیه در ارمنستان از طرف میخائیل خودورکوفسکی، منتقد کرملین حمایت مالی شده است.

وبسایت اسپوتنیک ارمنستان پیش از این راهپیمایی در مطلبی نوشت: «چرا روس‌هراسان دوباره در ارمنستان فعال شده‌اند؟»

این مطلب دولت پاشینیان را متهم «طرفداری بیش‌از‌حد» از گروه‌های «روس‌هراس» می‌کند که از غرب حمایت مالی می‌شوند چه آنها که در ارمنستان مستقر هستند و چه آنهایی که پس از شروع جنگ در اوکراین از روسیه به ارمنستان فرار کرده‌اند.

در این مطلب به ارمنستان در مورد «گام نهادن در مسیر فاجعه‌بار نابودی کشور در جهت امیال و مطامع استعمارگران» هشدار داده شده است.  

چه اتفاقاتی در پیش است؟

تلاش ارمنستان برای گسترش روابط با اتحادیه اروپا، نارضایتی از انفعال سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری مسکو در دوره پس از پایان جنگ ۲۰۲۰ قره باغ، و همچنین بی اعتمادی روسیه به مذاکرات ارمنستان و جمهوری آذربایجان تحت نظارت اتحادیه اروپا ممکن است بروز تنش بیشتر در روابط دوجانبه بین مسکو و ایروان شود.

هنوز ارمنستان برای تأمین نیاز‌های خود به مواد اصلی غذایی (از جمله حدود ٪۱۰۰ گندم)، گاز طبیعی و تسلیحات نظامی به روسیه وابسته است.

به‌نظر می‌رسد با وجود مشکلات روز‌افزون برای ایروان اتحاد ارمنستان با روسیه هم‌چنان پابرجا بماند.