شاید کمتر کسی فکر می‌کرد در سومین حضور متوالی ایران در جام جهانی، سرمربی این تیم کارلوس کی‌روش باشد؛ کسی که در دو دوره پیشین هم تیم ملی ایران را هدایت می‌کرد.

تغییرات چندباره در بدنه فدراسیون فوتبال ایران در ۲ سال گذشته اما کار را به جایی رساند که بار دیگر سرمربی پرتغالی در آستانه جام جهانی ۲۰۲۲ به ایران برگردد.

آن هم درحالی که او از آغاز مسابقات مقدماتی جام جهانی، ابتدا تجربه‌ای ناکام با کلمبیا در منطقه آمریکای جنوبی داشت و فدراسیون فوتبال این کشور او را برکنار کرد و سپس در آفریقا هم نتوانست مصر را به جام جهانی برساند و با فدراسیون این کشور هم قطع همکاری کرد.

تمام اتفاقات رخ داده در دو سال گذشته اما تیم ایران و کی‌روش را دوباره به هم رسانده است. اما این تیم کنونی ایران چه تفاوت‌هایی با تیم ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ دارد و از سوی دیگر کی‌روش از جام ملت‌های ۲۰۱۹ آسیا که نقطه جدایی‌اش از تیم ایران شد تا امروز، چه تفاوت‌هایی در فلسفه کاری و فنی‌اش ایجاد شده است؟

بازیکنانی که باتجربه شده‌اند

همان ابتدای کار می‌رسیم به کلمه «تجربه»؛ چیزی که تیم ایران ۲۰۲۲ نسبت به دو دوره پیشین، از آن بیشتر و عمیق‌تر برخوردار است.

یک نمونه مهم مهدی طارمی است؛ بازیکنی که تا زمان برگزاری جام جهانی ۲۰۱۸ در پرسپولیس و الغرافه قطر تجربه بازی داشت اما در ۳ سال اخیر، یک فصل برای ریو‌آوه بازی کرد و سومین فصل حضور در پورتو را سپری می‌کند و در ۱۱۵ بازی ۶۲ گل برای این تیم زده است.

طارمی در مقابل تیم‌های بزرگی مثل میلان، چلسی، یوونتوس و اتلتیکو مادرید در لیگ قهرمانان اروپا بازی کرده و حالا به عنوان یکی از باتجربه‌ترین مهاجمان حاضر در جام جهانی، در ترکیب ایران قرار خواهد گرفت. او الان بهترین گلزن ایرانی در رقابت‌های لیگ قهرمانان اروپا است.

به این ترتیب مهمترین تفاوت تیم کنونی ایران با تیم‌های دو دوره قبلی که زیر نظر کی‌روش بودند، تجربه نفر به نفر بازیکنان است.

از ۲۵ بازیکنی که در فهرست نهایی کی‌روش قرار گرفتند و راهی قطر شدند، ۱۶ بازیکن در بیرون از ایران بازی می‌کنند. ۱۳ بازیکن از این جمع در اروپا شاغل هستند و در لیگ‌های اروپایی بازی می‌کنند.

انعطاف فرمی

تفاوت دیگر تیم ایران ۲۰۲۲ با تیم‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ ظرفیت فنی تیم کنونی در اجرای برنامه‌های مختلف است.

ایران در دوره سرمربیگری دراگان اسکوچیچ در چند بازی با سیستم ۳-۴-۳ بازی کرد و بازیکنان ایران نشان دادند که توانایی سازگار شدن با سیستم‌های متفاوت را دارند.

البته بعید است کی‌روش از سیستم ۱-۴-۱-۴ و در مرحله بعدی ۱-۳-۲-۴ فاصله بگیرد اما ظرفیت سازگاری با شکل‌های دیگر بازی، در تیم کنونی به خوبی ایجاد شده است.

آرامش در چارچوب دروازه

نکته دیگر در چارچوب دروازه است. کی‌روش در ۲۰۱۴ چالش بزرگی در این پست داشت و پس از کنار گذاشتن مهدی رحمتی، تا چند روز پیش از نخستین بازی در جام جهانی مقابل نیجریه، روشن نبود دروازه‌بان اصلی ایران رحمان احمدی خواهد بود یا علیرضا حقیقی.

اکنون اما ایران چند دروازه‌بان آماده و باتجربه دارد. به نظر می‌رسد علیرضا بیرانوند مرد شماره یک ایران خواهد بود اما جالب اینکه بیرانوند در دوره اسکوچیچ، در دو مقطع تبدیل به دروازه‌بان دوم شده بود و جایش را امیر عابدزاده گرفته بود.

درواقع تیم ملی ایران حالا چند گزینه برای چارچوب دروازه دارد؛ بیرانوند، عابدزاده، پیام نیازمند و البته حسین حسینی، دروازه‌بان استقلال.

این موقعیت را کی‌روش پیش‌تر هرگز تجربه نکرده بود.

رقابت در راست و چپ

در جام جهانی ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ رقابت شدیدی در پست دفاع راست و چپ در کار نبود. کی‌روش پیش از جام جهانی ۲۰۱۸ وریا غفوری را کنار گذاشت و نامش را در فهرست نهایی تیم قرار نداد تا نشان دهد که گزینه اصلی او برای حضور در دفاع راست رامین رضائیان است.

در آن دوره صادق محرمی هم به تیم ملی دعوت نمی‌شد. این بار اما هرچند بازگشت رضائیان به تیم ملی به خاطر بازگشت کی‌روش به نیمکت این تیم رخ داده، اما شاید محرمی گزینه اصلی برای بازی در دفاع راست باشد.

درواقع رقابت ویژه‌ای میان بازیکن سپاهان و بازیکن دیناموزاگرب برای حضور در ترکیب اصلی ایران شکل گرفته است. در سمت چپ خط دفاع هم اوضاع پس از بازگشت کی‌روش، پیچیده شده است. در دوره اسکوچیچ امید نورافکن تبدیل به گزینه اول برای بازی در این پست شد اما یکی از شگفتی‌های فهرست نهایی کی‌روش این است که نام نورافکن در آن دیده نمی‌شود.

یکی از باثبات‌ترین بازیکنان یک سال گذشته تیم ملی از سوی کی‌روش خط خورده و درحالی رقابت میان ابوالفضل جلالی و میلاد محمدی برای رسیدن به ترکیب اصلی در پست دفاع چپ شدت گرفته که احتمالا هیچ یک از این دو بازیکن در صورت ادامه حضور اسکوچیچ در تیم ملی، شانس چندانی برای بازی در جام جهانی نداشتند.

مردی که آرام شده اما ریسک هم می‌کند

برسیم به تغییرات در فلسفه کاری کی‌روش. مهم‌ترین چیزی که در چند هفته اخیر دیده شده، تغییر روحیه کاری این مربی پرتغالی در روابطش با رسانه‌ها و همکارانش در لیگ برتر ایران است.

شاید حتی ضرورت دور ماندن از تنش‌های رسانه‌ای در قرارداد سرمربی ایران هم قید شده باشد اما از نگاه بیرونی، باید به این تغییر ویژه در رفتار کی‌روش اشاره کنیم؛ اینکه در دوره جدید حضور او در تیم ملی، درگیری خاصی میان او و مربیان و رسانه‌ها شکل نگرفته است.

در بعد فنی، از یک سو اعتماد ویژه کی‌روش به بازیکنانی که در دوره قبلی با آنها مدت زیادی کار کرده، به چشم می‌آید. بازیکنانی مثل روزبه چشمی، رامین رضائیان، کریم انصاری‌فرد که اگر اسکوچیچ در تیم ملی ماندنی می‌شد، به احتمال قریب به یقین جایی در فهرست نهایی تیم نداشتند.

از سوی دیگر اما کی‌روش ریسک‌پذیری خود را با خط زدن نورافکن و اعتماد کردن به بازیکنی کم‌تجربه مثل جلالی نشان داده است.

ذات هجومی تیم ۲۰۲۲

در داخل زمین و در روند بازی ایران، احتمالا آنچه باید منتظرش باشیم، این است که ایران با تاکید کمتری روی دفاع همه‌جانبه به خصوص مقابل آمریکا و ولز بازی کند.

تیم کنونی چنان از نظر پتانسیل هجومی غنی و قدرتمند است و البته آنقدر حضور در ۲ دوره دیگر جام جهانی بازیکنانی مثل طارمی و علیرضا جهانبخش و سردار آزمون را با تجربه کرده، که اثرات این دو عامل، خود به خود ایران را در جریان بازی‌های مرحله گروهی، متفاوت از ۳ بازی گروهی جام جهانی ۲۰۱۸ خواهد کرد.

کی‌روش در مصر با قرار دادن محمد صلاح در پست مهاجم مرکزی و استفاده نکردن از او در پست بال راست نشان داد که همچنان ترجیح می‌دهد یک بلاک ۵ نفره را در خط میانی تشکیل دهد و تکنیکی‌ترین مهاجم خود را بیرون از این بلاک، در مرکز خط حمله بازی بدهد.

ایران چه با سیستم ۱-۳-۲-۴ بازی کند و چه با ۱-۴-۱-۴ به میدان برود، آزمون مهاجم مرکزی تیم خواهد بود و طارمی را بار دیگر در سمت راست یا چپ خواهیم دید.

مدافعان کناری ایران شعاع حرکتی چندان زیادی نخواهند داشت و مثل جام جهانی ۲۰۱۸ حملات ایران در فاز انتقال از دفاع به حمله و بیشتر براساس توپ‌گیری از حریف و طراحی حمله با هافبک‌ها و مهاجمان در کمترین زمان ممکن شکل خواهد گرفت.

به همین دلیل مدافعان کناری چندان به نفوذ تا یک سوم دفاعی حریف نیاز نخواهند داشت، مگر اینکه ایران از حریف خود عقب بیفتد.

با همه این نکات، دوباره جای تاکید دارد که تجربه و اعتماد به نفس بالای بازیکنان ایران در مقایسه با دو دوره قبلی، ناخودآگاه این تیم را نسبت به بازی‌های ۲۰۱۸ در بازی با توپ، آسوده‌تر و در نتیجه تهاجمی‌تر خواهد کرد.